Bildiyiniz kimi, iyulun 1-dən Azərbaycanda qardaşların və (və ya) bacıların ümumi bioloji baba və (və ya) nənəsi olan uşaqlarının, bioloji qohumluğu olan əmi (dayı) və qardaş (bacı) qızının, həmçinin bibi (xala) və qardaş (bacı) oğlunun nikaha daxil olması qadağan olundu. Bəs, qohum evlilikləri hansı fəsadların yaranmasına gətirib çıxarır?

Patrulaz.az qohum evliliklərinin mənfi tərəfləri barədə araşdırma edib.

Qohum evlilikləri (əmioğlu-dayıoğlu və s. İlə evliliklər) bir çox cəmiyyətlərdə illər boyu sosial və mədəni səbəblərlə davam etsə də, tibb elmi bu tip evliliklərin ciddi mənfi nəticələr doğura biləcəyini sübut edib. Gəlin bu mövzunu həm elmi, həm sosial aspektlərdən incələyək.

Qohum evliliklərinin zərərləri və mənfi tərəfləri:

1. Anadangəlmə xəstəliklərin riski 2-3 dəfə artır

Normal evliliklərdə bu risk 2–3% civarındadırsa, qohum evliliklərində 4–8%-ə qədər yüksəlir.

2. Rezessiv genetik xəstəliklərin ötürülmə ehtimalı yüksəkdir.

Hər iki valideyn eyni ailədən olduğu üçün eyni genetik xəstəliklərin daşıyıcısı olma ehtimalı artır.

Məsələn:

– Talassemiya

– Hemofiliya

– Kistik fibroz

– SMA (Spinal Müsküler Atrofiya)

3. Zehni və fiziki inkişaf geriliyi

– Qohum evliliklərində doğulan uşaqlarda ağıl zəifliyi, epilepsiya, nitq pozğunluğu daha çox müşahidə olunur.

– 2002-ci ildə aparılan bir İran tədqiqatında bu uşaqlarda zehni inkişaf geriliyinin təxminən 2.5 dəfə daha yüksək olduğu sübut edilib.

4. Eşitmə və görmə problemləri

Genetik uyğunluq səbəbilə doğulan uşaqlarda eşitmə və görmə qüsurları 3 dəfə çox görülür.

5. Sonsuzluq və düşüklər

– Qohum evliliklərində düşük riski 15-30% daha yüksəkdir.

– 2011-ci ildə Türkiyədə aparılan bir araşdırmada, bu tip evliliklərdə düşük nisbəti 22%, qeyri-qohum evliliklərdə isə 11% olub.

6. Ölü doğum və ya erkən ölüm riski

Qohum evliliklərində doğulan körpələrdə ilk bir il ərzində ölüm riski 3 dəfə daha yüksəkdir.

7. Sosial adaptasiya problemləri

– Bu uşaqlar arasında autizm spektr pozuntuları, emosional pozğunluqlar və öyrənmə çətinlikləri statistik olaraq daha yüksəkdir.

Rəqəmlərlə faktlar

Pakistan: Qohum evliliyi faizi 50%-dən çoxdur, irsi xəstəliklər yükü olduqca ağırdır.

Türkiyə: Təxminən 20% evlilik qohumlar arasındadır, anadangəlmə qüsurların 60%-i bu evliliklərlə əlaqələndirilir.

Azərbaycan: Rəsmi statistika az olsa da, bəzi bölgələrdə bu rəqəmin 10-15% civarında olduğu düşünülür.

BMT və WHO: Qohum evliliklərinin genetik risk daşıdığı və genetik məsləhət xidmətlərinin vacib olduğu vurğulanır.

Son olaraq qeyd edək ki, qohum evlilikləri, sadəcə bir mədəni ənənə deyil, sağlamlıq baxımından ciddi risklər daşıyan bir fenomendir. Tibb elminin gəldiyi bu nöqtədə, bu cür evliliklərə qarşı maarifləndirmə, genetik testlər və dövlət nəzarəti olduqca vacibdir.

Ləman Sərraf