Artıq 22 ildir ki, hər il 30 iyun tarixində Azərbaycanda Sevgililər Günü qeyd olunur. Bu tarix, beynəlxalq “Valentin Günü”ndən fərqli olaraq, yerli mədəniyyətə və dəyərlərə uyğun olaraq formalaşan bir gün kimi xüsusi önəm daşıyır.

Patrulaz.az 30 iyun – Milli Sevgililər Gününün tarixi haqqında kiçik bir araşdırma edib.

Bu gün necə yarandı?

30 iyunun Sevgililər Günü kimi qeyd olunması ilə bağlı rəsmi sənəd və qərar olmasa da, bu gün son illərdə gənclər arasında getdikcə daha populyarlaşır. Bu günün tarixinin xüsusi özəlliyi var. Belə ki, 30 iyun tarixi 1990-cı ildə törədilmiş 20 Yanvar qırğını zamanı həlak olan İlham və onun yoxluğuna dözə bilməyərək özünə qəsd edən həyat yoldaşı Fərizənin toy günüdür. 2003-ci ildən bəri onların toy günü – 30 iyun Azərbaycanda qeyri-rəsmi olaraq “Sevgililər günü” kimi yaddaşlara yazıldı. Bir çoxlarına görə, 30 iyunun seçilməsi Azərbaycanın müstəqil sosial-mədəni yolunu seçməsi və xarici bayramlara alternativ təqdim etməsi məqsədi daşıyır.

İlham və Fərizənin uzun-qısa hekayəsi…

İlham və Fərizə cütlüyünün faciəli məhəbbət hekayəti milyonlarla azərbaycanlını kədərə boğub. Bu günün tarixçəsi qəmli olsa da, onların məhəbbətini Leyli və Məcnun, Fərhad və Şirinin məhəbbətləri ilə müqayisə etmək olar. 1990-cı ilin gəlişi Allahverdiyevlər ailəsinə sevinc yox, kədər gətirdi. Yanvar ayının 19-dan 20-nə keçən gecə sovet tanklarının Bakıya girdiyi an İlham hadisələrin şahidi oldu. Bu şahidlik onu şəhidlik zirvəsinə qaldırdı.

Həyat yoldaşının həlak olduğunu eşidən Fərizə onsuz həyatdan imtina etdi. İntihara cəhd edən Fərizəyə mane oldular, ilk cəhdinin boşa çıxmasına baxmayaraq, o, fikrindən dönmədi. Fərizə doğmalarına vida məktubu yazıb, İlhamsız yaşaya bilməyəcəyini bildirərək sirkə içdi, bətnindəki körpəsi ilə birlikdə əbədiyyən gözlərini yumdu. İlham və Fərizənin faciəvi talelərinə baxmayaraq, Azərbaycanda Sevgililər Günü onların nikaha daxil olduqları tarixdə qeyd edilir. Bu tarix azərbaycanlılar üçün əsl məhəbbət və sədaqət bayramıdır.

Sevgililər bu günü necə keçirir?

Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində cütlüklər:

– Bir-birinə əllə yazılmış məktublar, simvolik hədiyyələr, çiçəklər təqdim edir,

– Kafelərdə, bulvarlarda, təbiət qoynunda gözəl anlar paylaşır,

– Sosial şəbəkələrdə öz duyğularını ifadə edən fotolar və statuslar paylaşırlar.

Eyni zamanda, bəzi yerli brendlər və müəssisələr də bu gün üçün xüsusi endirim kampaniyaları və tədbirlər təşkil edirlər.

Valentin günündən fərqi nədir?

Əgər 14 fevral – Valentin Günü daha çox Qərb dünyasının romantik sevgiyə əsaslanan şənliyi kimi tanınırsa, 30 iyun günü Azərbaycanda:

– Sevgidən başqa etibar, sadiqlik, ailə bağları və dürüstlük kimi dəyərləri də ön plana çıxarır,

– Gənclər bu günü təkcə romantik münasibətlərdə deyil, dostluq və ailə bağlarını qeyd etmək üçün də fürsət kimi görür,

– Yerli adət-ənənələrə uyğun təvazökar və səmimi formada qeyd olunur, daha çox duyğuların paylaşılması və xatirələrin canlandırılması önə çıxır.

Lakin dünya ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda 14 fevral həvəskarlarının bir-biri üçün hədiyyələr aldığı və bunu kütləvi şəkildə qeyd etdiyi danılmazdır.

Maraqlıdır, bəs Azərbaycanda milli “Sevgililər günü” kimi yaddaşlara yazılan 30 iyun tarixi nə səbəbə 14 fevralı üstələyə bilmədi?

Bunun bir neçə əsas sosial, mədəni və psixoloji səbəbi var:

1. Beynəlxalq status və kommersiya gücü

14 fevral dünyada 150-dən çox ölkədə qeyd olunur. Beynəlxalq brendlər, media və pop-mədəniyyət bu günü illərlə reklam və marketinq vasitəsilə insanların beyninə yerləşdirib. Bu gün artıq sadəcə bayram yox, qlobal kommersiya layihəsidir. Sevgini ölçmək üçün gül, şokolad, zinət əşyası, yemək kampaniyaları, otel təklifləri ilə doludur. 30 iyun isə bu miqyasda təqdim olunmayıb.

2. Tarixi və emosional yüklənmə fərqi

14 fevralın arxasında yüzillərlə davam edən Valentin əfsanəsi və dini-mədəni romantizm var. Romantik sevginin “şəhid bayramı” kimi təqdim olunması, onun emosional təsir gücünü artırır. 30 iyun isə mənbəyi, mənşəyi və simvolizmi zəif olduğu üçün insanların emosional bağ qurması çətindir.

3. Dövlət və cəmiyyət dəstəyi olmaması

Azərbaycan cəmiyyətində 30 iyun nə dövlət səviyyəsində, nə də təhsil və mədəniyyət sistemində təşviq olunmur. Məktəblərdə, KİV-lərdə və rəsmi tədbirlərdə bu günün adı belə çəkilmir. Bununla yanaşı, 14 fevral ətrafında əsasən rusdilli və ingilisdilli media kanallarında illərlə “bayramlaşma” atmosferi qurulub, insanlar bu dalğaya qoşulmağa meyllidirlər.

4. Sosial şəbəkə və təsirçi mədəniyyəti

“İnstaqram”, “TikTok”, “YouTube” kimi platformalarda Valentin Günü ilə bağlı on minlərlə kontent, trend və çağırış yaradılır. Sosial təsirçilər  bu günü dəbdə saxlayır.

30 iyun isə nə trendə çevrilib, nə də vizual cəhətdən “instagramlıq” bir məkana və hadisəyə çevrilə bilib.

5. Qlobal olmaq arzusu

Bəzi gənclər üçün 14 fevral qərbləşmə və qlobal mədəniyyətə aidiyyət simvoludur. 30 iyun isə “lokal”, “az tanınmış” və “dəbdənkənar” görünə bilər. Yəni burada məsələ təkcə sevgidə yox, identiklik və modernlik axtarışındadır. 14 fevralı unutdurmaq mümkün deyil, amma 30 iyunu unudulmaz etmək mümkündür. Sadəcə, o tarixə bir az ruh, bir az nağıl, bir az da sevgi qatmaq lazımdır. Əks halda, 30 iyun təqvimdə qalıb, könüllərdə yer tapa bilməyəcək.

Ləman Sərraf