“Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən keçirilən buraxılış imtahanı hər il on birinci sinif şagirdlərinin bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi üçün əsas mərhələlərdən biri hesab olunur. 9 mart 2025-ci il tarixində təşkil olunan imtahan da şagirdlərin Azərbaycan dili, riyaziyyat və xarici dil fənləri üzrə biliyini ölçmək məqsədi daşıyırdı. İmtahanın əsas məqsədi təkcə nəzəri bilikləri yoxlamaq deyil, həm də şagirdlərin düşünmə, məntiqi əlaqələr qurma, analiz etmə və tətbiqetmə bacarıqlarını müəyyənləşdirmək idi”.

Bu sözləri Patrulaz.az-a açıqlamasında təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov deyib.

O bildirib ki, imtahanın təşkilati hissəsinə nəzər yetirdikdə, onun əvvəlki illərdəki qaydalar çərçivəsində keçirildiyini görmək mümkündür: “Şagirdlərə imtahan binasına daxil olmaq üçün müəyyən vaxt çərçivəsi verilmiş, gecikənlər binaya buraxılmamışdır. Bununla yanaşı, sağlamlıq imkanları məhdud olan şagirdlər üçün ayrıca otaqların ayrılması, fərdi nəzarətçilərin təyin edilməsi kimi müsbət yanaşmalar tətbiq olunub. Lakin imtahanın məzmunu və sualların çətinlik səviyyəsi, onların şagirdlərin real bilik səviyyəsinə nə dərəcədə uyğun olması ayrıca təhlil olunmalıdır.

Azərbaycan dili fənni üzrə təqdim olunan suallar əsasən qrammatika, məntiqi əlaqələr, mətn anlayışı və yazı bacarıqları kimi sahələri əhatə edirdi. Sualların bir hissəsi şagirdlərin dil qaydalarına dair fundamental biliklərini yoxlamağa yönəlmişdi.
• Qrammatika və sintaksis mövzusunda təqdim edilən suallar əsasən feillərin zaman formaları, cümlə quruluşu və sintaktik əlaqələrin müəyyən edilməsi üzərində qurulmuşdu.
• Mətn analizi bölməsində şagirdlərə verilən məqalə və bədii parçalar əsasında onların məzmunu anlamaq, əsas ideyanı müəyyən etmək və məntiqi nəticə çıxarmaq bacarıqları yoxlanılırdı.
• Yazı tapşırıqları isə abituriyentlərin sərbəst şəkildə fikir ifadə etməsini, fikirlərini məntiqi ardıcıllıqla yazılı şəkildə təqdim etmə bacarıqlarını dəyərləndirirdi.

Azərbaycan dili fənnində sualların çətinlik səviyyəsi orta səviyyədə idi. Əsas çətinlik yaradan məqam, mətnlərə əsaslanan tapşırıqların bir qisminin şagirdlər üçün məntiqi baxımdan qarışıq olması və bəzi qrammatik tapşırıqlarda açıq interpretasiya üçün yer buraxılması idi.

Riyaziyyat fənni üzrə təqdim edilən suallar bir neçə əsas istiqaməti əhatə edirdi: cəbr, həndəsə və məntiqi düşüncə tələb edən tətbiqi məsələlər.
• Cəbr tapşırıqları arasında kvadrat tənliklər, funksiyalar, bərabərlik və bərabərsizliklərə aid məsələlər yer almışdı. Şagirdlərdən funksiyaların xassələrini müəyyən etmə, qrafiklər üzərində analiz aparma kimi bacarıqlar tələb olunurdu.
• Həndəsə bölməsi üçbucaqlar, çevrə və prizmatik cisimlər üzərində qurulmuşdu. Ənənəvi olaraq, bu bölmədə nəzəri biliklərlə yanaşı, məntiqi təfəkkür tələb edən tapşırıqlar da var idi.
• Tətbiqi riyaziyyat sualları real həyatda istifadə edilə biləcək riyazi biliklər üzərində qurulmuşdu. Burada faiz hesablamaları, sürət, zaman və məsafə ilə bağlı məsələlər yer almışdı.

Ümumilikdə, riyaziyyat suallarının çətinlik səviyyəsi orta və yüksək idi. Xüsusilə tətbiqi məsələlərdə şagirdlərə təkcə riyazi düsturları bilməklə kifayətlənməyib, onların praktiki tətbiqinə əsaslanan analiz aparmaq tələb olunurdu. Bu isə bir çoxları üçün çətinlik yaratmış ola bilər.

Xarici dil (əsasən ingilis dili) bölməsi oxu, yazı, dinləmə və qrammatika istiqamətlərində suallar təqdim edirdi.
• Oxu bölməsi müəyyən mətni analiz etmə və oradan çıxan əsas ideyanı müəyyən etmə bacarıqlarını yoxlayırdı.
• Dinləmə tapşırıqları şagirdlərin səsləndirilən məzmunu anlama bacarıqlarını yoxlamaq üçün hazırlanmışdı.
• Qrammatika sualları əsasən zaman formaları, cümlə quruluşu və söz birləşmələrinin düzgün istifadəsi üzərində qurulmuşdu.
• Yazı bölməsi isə müəyyən bir mövzuya əsasən esse yazmağı tələb edirdi.

Xarici dil üzrə sualların çətinliyi orta səviyyədə idi. Əsas çətinlik yazı tapşırıqlarında müşahidə olunurdu, çünki esse yazmaq təkcə dil biliyi deyil, həm də fikir formalaşdırma bacarığı tələb edir.

İmtahanın nəticələrinin 6 həftə ərzində elan edilməsi gözlənilir. Bu müddət ərzində xüsusilə açıq tipli yazı tapşırıqlarının yoxlanılması və qiymətləndirilməsi aparılacaq.

Gözləntilər onu göstərir ki:
• Azərbaycan dili üzrə nəticələr əsasən orta səviyyədə olacaq. Qrammatika və mətn anlayışı sualları çox çətin olmadığı üçün burada kütləvi uğursuzluq gözlənilmir.
• Riyaziyyat fənnində nəticələr bir qədər aşağı ola bilər. Xüsusilə həndəsə və tətbiqi məsələlər şagirdlər üçün çətin olub, bu da orta nəticələrin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.
• Xarici dil üzrə nəticələr dəyişkən olacaq. Xüsusilə esse yazmaq tələb edən açıq tipli suallar bəzi şagirdlər üçün çətinlik yaradacaq. Dinləmə və oxu tapşırıqları isə daha rahat keçdiyi üçün bu sahədə nəticələr daha yüksək ola bilər.

9 mart buraxılış imtahanı standart səviyyədə təşkil olunub, lakin bəzi çətinliklərə malik suallar təqdim edilib. Sualların böyük hissəsi məzmun baxımından əvvəlki illərlə oxşarlıq təşkil etsə də, bəzi bölmələrdə daha yüksək səviyyədə analitik düşüncə və tətbiqi bacarıqlar tələb olunurdu.

İmtahanın nəticələri yaxın həftələrdə elan ediləcək və şagirdlərin gələcək təhsil planlarına birbaşa təsir edəcək. Lakin əsas sual budur: Bu imtahan nə qədər real bilikləri ölçdü və təhsilimizin hansı problemlərini üzə çıxardı? Buraxılış imtahanlarının təkcə bir qiymətləndirmə vasitəsi deyil, həm də təhsil sistemində hansı boşluqların olduğunu göstərən güzgü olduğunu unutmamaq lazımdır”.

Səbinə Hüseynli