“Direktorların işə qəbulunda sertifikasiya nəticələrinin nəzərə alınması təhsildə idarəetmənin keyfiyyətinin artırılması və daha peşəkar rəhbər kadrların seçilməsi baxımından mühüm addımdır. Bu qərar, məktəb direktorlarının yalnız inzibati və təşkilati bacarıqlara deyil, eyni zamanda pedaqoji bilik və metodiki bacarıqlara da malik olmasını təmin etmək məqsədi daşıyır. Son illərdə məktəb rəhbərliyinin təhsil keyfiyyətinə təsiri ilə bağlı aparılan araşdırmalar göstərir ki, effektiv idarəetmə məktəbin ümumi nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər. Beləliklə, direktor vəzifəsinə namizədlərin sertifikasiyadan keçməsi onların bu vəzifəyə nə dərəcədə hazırlıqlı olduqlarını müəyyən etməyə imkan verəcək”.

Bu sözləri Patrulaz.az-a açıqlamasında təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov deyib.

O bildirib ki, beynəlxalq təcrübədə məktəb direktorlarının seçilməsi zamanı müxtəlif meyarlar tətbiq olunur: “Məsələn, Finlandiyada məktəb direktorları yalnız uzunillik pedaqoji təcrübəyə malik və rəhbərlik qabiliyyəti sertifikatına sahib şəxslər arasından seçilir. ABŞ-da isə direktorlar üçün xüsusi liderlik proqramları mövcuddur və namizədlər əvvəlcə bu proqramlarda iştirak etməli, daha sonra sertifikasiyadan keçməlidirlər. İngiltərədə məktəb rəhbərləri üçün “National Professional Qualification for Headship” (NPQH) adlı xüsusi proqram mövcuddur və bu proqramı uğurla başa vuran şəxslər direktor vəzifəsinə təyin edilə bilər. Bu sistemlərin hamısında əsas məqsəd məktəb rəhbərlərinin təhsilin idarə edilməsi sahəsində bilik və bacarıqlarının yoxlanılmasıdır.

Azərbaycanda da direktorların seçimi ilə bağlı müəyyən dəyişikliklər həyata keçirilir. Əvvəllər məktəb direktorları əsasən təcrübəyə və müsahibə nəticələrinə əsasən təyin edilirdi. Lakin bu yanaşma bəzi hallarda obyektivlik problemlərinə və qeyri-peşəkar şəxslərin rəhbər vəzifələrə təyin olunmasına səbəb ola bilərdi. Sertifikasiyanın tətbiqi isə direktorların yalnız təcrübəyə deyil, həm də obyektiv qiymətləndirmə nəticələrinə əsasən seçilməsinə imkan yaradacaq.

Sertifikasiya nəticələrinin direktorların işə qəbulunda nəzərə alınması təhsilin idarə olunmasında bir sıra müsbət dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Birincisi, bu sistem məktəb direktorlarının daha yaxşı hazırlanmasına və onların vəzifəyə təyin olunmazdan əvvəl xüsusi təlimlərdən keçməsinə səbəb olacaq. Beləliklə, yalnız yüksək nəticə göstərən və pedaqoji sahədə güclü biliklərə malik şəxslər məktəb rəhbəri ola biləcək. İkincisi, bu sistem direktor vəzifəsinə təyinatların şəffaflığını artıracaq və seçim prosesində obyektivliyi təmin edəcək. Üçüncüsü, məktəb direktorlarının idarəetmə və liderlik bacarıqları üzərində daha çox işləmələri üçün stimul yaradacaq.

Digər tərəfdən, bu sistemin tətbiqi ilə bağlı müəyyən çətinliklər də ola bilər. İlk növbədə, sertifikasiyanın keçirilməsi prosesinin ədalətli və hərtərəfli olması təmin edilməlidir. Yalnız test imtahanı ilə direktorların bacarıqlarını qiymətləndirmək kifayət etməyə bilər, çünki məktəb rəhbərliyində liderlik, kommunikasiya və problem həll etmə bacarıqları da mühüm rol oynayır. Buna görə də, sertifikasiyanın yalnız yazılı testlərdən ibarət olmaması, namizədlərin praktik bacarıqlarının da qiymətləndirilməsinə yönəlməsi vacibdir.

Sertifikasiyanın tətbiqinin müsbət tərəflərindən biri də direktorların daim öz biliklərini yeniləməyə və inkişaf etdirməyə təşviq olunmasıdır. Əgər bu sistem müəyyən dövrlərdə təkrar sertifikasiya tələb edərsə, məktəb rəhbərləri öz sahələrində daim yenilikləri izləmək və peşəkar biliklərini artırmaq məcburiyyətində qalacaqlar. Bu isə məktəblərin idarə edilməsində keyfiyyətin yüksəlməsinə və daha müasir yanaşmaların tətbiqinə səbəb olacaq.

Təhsil qanunvericiliyinə əsasən, Azərbaycanda məktəb direktorları Təhsil Nazirliyinin təsdiq etdiyi qaydalara uyğun olaraq seçilir. “Təhsil haqqında” Qanunun 22-ci maddəsinə görə, təhsil müəssisələrinin rəhbərləri yüksək pedaqoji və idarəetmə bacarıqlarına malik şəxslər olmalıdır. Eyni zamanda, “Ümumtəhsil məktəblərinin direktorlarının seçilməsi və yerləşdirilməsi qaydaları”na görə, məktəb rəhbəri təyin olunacaq şəxslər pedaqoji sahədə müəyyən təcrübəyə malik olmalı və təhsil idarəçiliyi üzrə biliklərə sahib olmalıdır. Sertifikasiyanın tətbiqi isə bu tələblərin yerinə yetirilməsini daha sistemli və obyektiv şəkildə yoxlamağa imkan verəcək.

Sertifikasiyanın direktorların işə qəbulunda əsas meyar kimi götürülməsi təhsil sisteminin inkişafına və məktəb idarəçiliyinin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə töhfə verə bilər. Bunun üçün sertifikasiya imtahanlarının məzmunu pedaqoji biliklər, təhsil idarəçiliyi, qanunvericilik bilikləri və liderlik bacarıqlarının qiymətləndirilməsini əhatə etməlidir. Həmçinin, seçim prosesinə psixoloji testlər və praktiki idarəetmə tapşırıqları da daxil edilməlidir ki, yalnız nəzəri biliklərə əsaslanmadan namizədlərin real idarəetmə bacarıqları da yoxlanılsın.

Bu sistemin uğurlu tətbiqi üçün həm təhsil idarəetmə orqanları, həm də pedaqoji ictimaiyyət arasında geniş maarifləndirmə aparılmalı, məktəb direktorlarının hazırlanması üçün xüsusi kurslar təşkil edilməlidir. Əgər sertifikasiya sistemi düzgün qurulsa, məktəb rəhbərliyinin keyfiyyətinin artması, təhsil müəssisələrinin daha yaxşı idarə olunması və ümumilikdə təhsil sahəsində daha səmərəli nəticələr əldə edilməsi mümkün olacaq”.

Səbinə Hüseynli